تشنج در کودکان

تشنج اختلالی در فعالیت الکتریکی مغز است. تشنج به صورت یک حمله عصبی خودش را نشان می‌دهد و بیانگر یک فعالیت شدید و غیرطبیعی در قسمتی یا تمام مغز است. به طور معمول تشنج با انقباض عضلانی، غش، شل شدن عضلات، پرش اندام‌ها، لرزش اندام‌ها، خیرگی چشم‌ها، تغییر مزه و بوی چیزها و … نشان داده می‌شود.

تشنج راهی است برای تخلیه الکتریکی امواج مغز که به طور معمول بین چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می‌انجامد.

تشنج در کودکان به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟

چند دلیل که باعث تشنج میشود:

• تب یا گرمای زیاد
• ابتلا به عفونت ویروسی یا ضایعات عصبی
• صرع

تشنج کودک می‌تواند دلیل بسیار ساده‌ای مثل تب داشته باشد و یا دلایل مهمی مثل بیماری آسفالیت (عفونت در بافت مغز). پس ایجاد تشنج در کودکان را به عنوان یک نشانه جدی مورد بررسی قرار دهید و حتماً با پزشک مغز و اعصاب اطفال مشورت کنید.

انواع تشنج

•  تشنج کانونی

تشنج کانونی یا جزئی زمانی بروز می‌یابد که فعالیت الکتریکی غیرعادی در ناحیه خاصی از مغز، موسوم به “کانون تشنج” شروع شود. کانون تشنج ممکن است در هر کدام از لوب‌های مغز وجود داشته باشد. برخی کودکان قبل از شروع تشنج دوره‌ای به نام اورا را تجربه می‌کنند ـ اورا احساسی غیرعادی است که با تغییر در حواس شنوایی، بینایی یا بویایی همراه است.

علائم تشنج کانونی

تشنج کانونی گاهی کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد؛ علائم تشنج به ناحیه درگیر مغز بستگی دارد. تشنج معمولاً بر عضلات اثر می‌گذارد و باعث حرکات غیرعادی عضلات می‌شود که به یک گروه عضلانی مانند انگشتان یا عضلات بزرگتر بازو یا پا محدود می‌شود. اگر فعالیت غیرعادی مربوط به لوب پس‌سری باشد، تشنج با تغییرات بینایی همراه خواهد بود. همچنین ممکن است کودک عرق کند، دچار حالت تهوع شود یا رنگ پریده شود، اما کودک دچار تشنج کانونی از هوش نمی‌رود.

تشنج کانونی گاهی اوقات با تغیراتی در حالت هوشیاری همراه است. رفتارهای مختلفی مانند عق زدن، مکیدن لب‌، دویدن، جیغ زدن، گریه کردن یا خندیدن از کودک سر می‌زند. کودکان در دوره پس از تشنج (پست ایکتال) دچار خستگی می‌شوند.

• تشنج عمومی

تشنج عمومی هر دو طرف مغز را درگیر می‌کند. کودک بیهوش می‌شود و دوره پس از تشنج (فاز بهبود) را نیز تجربه می‌کند. انواع تشنج عمومی عبارت است از:

تشنج غائب، پتی‌مال یا تشنج کوچک

تشنج غائب با دوره‌های خیره شدن و تعدیل هوشیاری همراه است. تشنج غائب معمولاً بیشتر از سی ثانیه طول نمی‌کشد، اما ممکن است چند بار در روز رخ دهد. برخی کودکان صورت یا دهانشان را حرکت می‌دهند یا چشمک می‌زنند. کودک تشنج را به یاد نمی‌آورد و به گونه‌ای رفتار می‌کند که گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است. تشنج غائب تقریباً همواره در بازه سنی ۴ ـ ۱۲ سال شروع می‌شود و گاهی اوقات با مشکلات یادگیری یا رفتاری اشتباه گرفته می‌شود.

تشنج اتونیک

با شل شدن ناگهانی عضلات و گاهی با حملات افتادن همراه است. ممکن است کودکی که ایستاده است، ناگهان زمین بخورد یا سرش پایین بیفتد. کودک در طول تشنج شل و بی‌حال است و عکس‌العملی ندارد.

تشنج تونیک

بخش‌هایی از بدن یا کل بدن ناگهان سفت می‌شود. تشنج‌های تونیک کوتاه گاهی اوقات با حملات افتادن و سقوط همراه است.

تشنج تونیک ـ کلونیک عمومی یا گرندمال (GTC)

این نوع تشنج دارای پنج مرحله مشخص زیر است:

• منقبض شدن بدن، بازوها و پاها
• صاف و کشیده شدن بدن
• لرز (رعشه)
• منقبض شدن و شل شدن عضلات (دوره کلونیک)
• دوره پس از تشنج: کودک خسته و خواب‌آلود می‌شود، با مشکلات گفتاری یا بینایی مواجه می‌شود یا دچار بدن درد یا سردرد شدید می‌شود.

• تشنج میوکلونیک

تشنج میوکلونیک با منقبض و سفت شدن ناگهانی گروهی از عضلات همراه است. تشنج میوکلونیک معمولاً به صورت گروهی رخ می‌دهد ـ بیمار چند بار در روز یا چند روز پشت سر هم دچار تشنج می‌شود.

• اسپاسم شیرخوارگی

اسپاسم شیرخوارگی نوع نادری از اختلال صرع است که در اولین سال زندگی بروز می‌یابد. اسپاسم شیرخوارگی معمولاً با دوره‌های کوتاه حرکت گردن، بالاتنه یا پاها همراه است و غالباً هنگام بیدار بودن کودک یا قبل از خواب بروز می‌یابد. اسپاسم شیرخوارگی معمولاً فقط چند ثانیه طول می‌کشد، اما ممکن است نوزاد صدها اسپاسم را در طول روز تجربه کند. اسپاسم شیرخوارگی مشکلی جدی است و ممکن است عوارض مزمنی را به دنبال داشته باشد. اسپاسم‌ها گاهی تا پایان عمر ادامه دارد و باعث حملات افتادن می‌شود.

• صرع پایدار

چنانچه تشنج ۳۰ دقیقه یا بیشتر ادامه پیدا کند، با مشکل صرع پایدار مواجه می‌شویم. صرع پایدار مشکلی اورژانسی است و ممکن است لازم باشد که بیمار بستری شود.

• تشنج تب‌خیر

تب محرک شروع تشنج تب‌خیز است و معمولاً در کودکان شش ماهه تا پنج ساله بروز می‌یابد. تشنج تب‌خیز با انقباض عضلات همراه است ـ انقباض ممکن است خفیف باشد، برای مثال فقط دست‌ها و پاها سفت و منقبض شود و ممکن است شدید باشد و تمام بدن بلرزد.  تشنج تب‌خیز درصد شیوع بالایی دارد و در دو تا پنج درصد کودکان مشاهده می‌شود. تشنج تب‌خیز غالباً ارثی است. تشنج تب‌خیزی که کمتر از ۱۵ دقیقه طول بکشد، تشنج “ساده” گفته می‌شود و به تشنجی که بیشتر از ۱۵ دقیقه ادامه داشته باشد، تشنج “پیچیده” می‌گویند.

🔸 تب، شایع‌ترین دلیل تشنج در میان کودکان

یکی از شایع‌ترین دلایل تشنج تب است. مغز کودک در فاصله سنی بین شش ماهگی تا پنج سالگی هنوز در برابر افزایش درجه حرارت مقاوم نشده و هرگونه تب و افزایش درجه‌ حرارتی می‌تواند مغز را وادار به واکنش کند. این اتفاق بیشتر در بین کودکان یک تا پنج سال منجر به بروز تشنج می‌شود. البته ممکن است کودکان زیر یک سال و بالای پنج سال هم در اثر تب به تشنج دچار شوند اما احتمال آن اندک است.

اگر به هر طریقی دمای مغز از میزان قابل تحمل برای مغز بیشتر شود احتمال بروز تشنج در کودکان زیاد می‌شود. بنابراین کودکان باید از ایستادن طولانی‌مدت در زیر آفتاب اجتناب کنند. تشنج ناشی از تب به محض اینکه مرتفع شود هیچ اثر طولانی مدتی بر روی ذهن کودک نگذاشته و برای آینده کودک نیز عوارض جانبی نخواهد داشت.

درمان تشنج اطفال

منظور از درمان تشنج  بیشتر جلوگیری از بروز آن است،  بسته  به نوع تشنج درمان متفاوت است .  اگر  که  بیماری صرع سبب  تشنج  در فرد باشد، درمان دارویی بهترین روش برای کنترل و درمان تشنج  است.

مشاهده مطالب پزشکی تشنج اطفال و نوزادان