سرم تراپی اطفال

حدود ۶۰-۵۵ درصد بدن بالغین و ۷۸ درصد وزن بدن نوزادان را آب تشکیل می دهد که البته حجم آب بدن در کودکان زودرس از این مقدار هم بیشتر است. همچنین با افزایش سن میزان مایعات بدن به دلیل افزایش میزان چربی کاهش می یابد.

بخش های مایع بدن

۱) مایعات داخل سلولی: ۶۰٪ مایع بدن را در بر می گیرد.

۲) مایعات خارج سلولی: ۴۰٪ مایع بدن را تشکیل می دهد. که خود از دو قسمت؛ مایع میان بافتی و پلاسمای خون تشکیل شده است.

۳) مایع ورای سلولی: مایع موجود در فضای سینوویال، صفاقی، پریکارد، داخل چشمی و….

آب از دو راه عمده به بدن اضافه می شود

• به شکل مایعات یا آب موجود در غذاها که روی هم به طور طبیعی حدود ۲۱۰۰ میلی لیتر در روز است.
• در نتیجه اکسایش کربوهیدرات ها که به طور طبیعی در حدود ۲۰۰ میلی لیتر است.

 دفع روزانه آب از بدن نیز به چهار طریق صورت می گیرد

• دفع نامحسوس مایع: شامل تبخیر آب از راه مجاری تنفسی و انتشار از طریق پوست است.
• تعریق: دفع آن بستگی به میزان فعالیت بدنی و دمای محیط دارد ولی بطور طبیعی در حدود ۱۰۰ میلی لیتر است.
• مدفوع: میزان آن بسیار کم و در حدود ۱۰۰ میلی لیتر است
• کلیه ها: باقی مانده دفع آب از طریق کلیه ها صورت می گیرد.

مایع درمانی جبران چه مایعاتی است؟

گاهی به دلایل متعددی مقدار آب از دست رفته بدن کودک از مقدار آب دریافت کرده بیشتر شده وبه اصطلاح کودک دچار کم آبی می شود. کم آبی ایجاد شده در مراحل اولیه و خفیف بدون مراجعه به پزشک متخصص اطفال و با مکانیسم های فیزولوژیک بدن مانند تشنگی و احتباس ادرار جبران می شود، اما با شدت یافتن کم آبی به ویژه در نوزادان و اطفال، مراجعه به کلینیک و متخصص اطفال لازم و ضروری خواهد بود.

پزشک متخصص سرم تراپی کودکان با معاینه فرزند شما اقدام به مایع درمانی (سرم تراپی) خواهد کرد. در سرم تراپی پزشک متخصص اطفال سعی در جبران کمبود مایع کودکتان خواهد داشت.

درمان سرم تراپی به شرح زیر است

• سرم تراپی اولیه (مایع درمانی اورژانس) (دوز STAT)

🔸 سرم تراپی اورژانس برای مواقعی است که بیمار در شوک یا پره شوک هیپوولمیک است.

🔸 حجم مورد نظر بسته به وضعیت بیمار از ۴۰-۱۰ سی سی و بطور متوسط 20cc/kg خواهد بود

🔸 اگر بیمار در شوک است در حداقل زمان ممکن و اگر در پره شوک است طی ۱ تا ۳ ساعت تزریق شود.

🔸 اگر بیمار در شوک باشد و با دوز اولیه جبران نشود میتوان برای بار دوم و سوم تکرار کرد.

🔸 سرم مورد استفاده در این مرحله نیز می تواند نرمال سالین یا رینگر لاکتات و یا رینگر باشد.

• مایع نگه دارنده (Maintenance)

میزان مایعی که روزانه فرد برای حفظ محیط داخلی به آن نیاز دارد. به عبارت دیگر مایع نگه دارنده میزان مایع لازم برای جایگزینی ادرار، تعریق، پوست و تبخیر ریوی است.

نحوه محاسبه مایع Maintenance برای اطفال در ۲۴ ساعت

۱) به ازای ده کیلوگرم اول در ۲۴ ساعت: ۱۰۰ سی سی به ازای یک کیلو وزن بدن

۲) ده کیلوگرم دوم: ۵۰ سی سی به ازای یک کیلو وزن بدن

۳) به ازای هر یک کیلوگرم بیشتر از ۲۰ کیلو وزن: به ازای هر کیلو ۲۰ سی سی

🔸 مقدار دوز STAT را از مقدار Maintenance محاسبه شده کم کرده و حجم حاصل را به عنوان حجم اصلاح شده برای بیمار اطفال تجویز می کنیم. معمولا سرم مورد استفاده در این مرحله نیز دکستروز واتر ۱۰ درصد می باشد.

🔸 سدیم و پتاسیم برای دو روز اول لازم نیست به سرم اضافه شود. بعد از دو روز چون بازجذب سدیم در کلیه نوزاد کمتر از بالغین است سدیم اضافه شده باید بیشتر از بالغین باشد.

• Deficit

مقدار کمبود مایع فرد (dehydration) در روز می باشد که برای محاسبه حجم کمبود از روشهای مختلفی استفاده می شود که به علت کاهش مایع بدن بستگی دارد؛ مثلاً کسی که خونریزی دارد با کسی که مبتلا به اسهال و استفراغ یا گرمازدگی شده است متفاوت است.

با معاینه بالینی می توانیم تخمین بزنیم چه درصدی از آب بدن کم شده است که به آن درصد deficit می گویند.

براساس علائم بالینی میتوانیم درجه کم آبی را به ۳ قسمت خفیف، متوسط و شدید تقسیم بندی کنیم:

۱) در کم آبی خفیف معمولا بیمار علائم بالینی واضحی ندارد. ممکن است مادر احساس تشنگی و کاهش حجم ادرار را ذکر کند. میزان مایع از دست رفته در این مرحله کمتر از سه درصد حجم آب بدن کودک است.

۲) در کم آبی متوسط علائم بالینی کاملا واضح می شود. یعنی خشکی مخاطات و تمام علائم بالینی دیگر را دارد. این کودک نیازمند این است که سریعا درمان کم آبی برای او انجام شود چون اگر درمان را به تاخیر بیندازیم دچار کم آبی شدید خواهد شد. میزان مایع از دست رفته در این مرحله بین سه تا ده درصد حجم آب بدن کودک است.

۳) کودکی که دچار کم آبی شدید شده کاملا بدحال است، فشار او پایین آمده و ممکن است خون رسانی به ارگان های حیاتی مختل شده و کودک دچار شوک شود. در این کودک باید درمان کم آبی اورژانسی و بصورت وریدی شروع شود. همچنین میزان مایع از دست رفته در این مرحله بیشتر از ده درصد حجم آب بدن کودک است.

اکثر کودکانی که دچار کم آبی می شوند، خصوصا آن هایی که درجات متوسط تا خفیف کم آبی را دارند، میتوان با درمان خوراکی درمان کرد.

 

چنانچه همچنان اسهال و استفراغ کودکان ادامه داشته باشد علاوه بر دریافت و جبران حجم Maintenance و حجم Deficit کودک، برای هر سری اسهال و استفراغ کودک 10cc/kg باید جبران حجم صورت گیرد. اگرکودک دچار استفراغ باشد چون به همراه استفراغ پتاسیم نیز دفع شده و کودک دچار هایپوکالمی می شود باید 20mEq/dl پتاسیم به سرم او افزوده شود. چنانچه کودک دچار اسهال باشد علاوه پتاسیم، بی کربنات نیز از این طریق از بدن دفع شده و کودک دچار هایپوکالمی و آلکالوز متابولیک می شود. بنابرین لازم است جهت درمان اسهال کودک و جبران آن به مقدار 20mEq/dl پتاسیم و به مقدار 30mEq/dl بی کربنات به سرم او اضافه کنیم.

یکی از مواردی که باید مد نظر داشته باشیم، بررسی مکرر کودک دارای کم آبی است.

مثلا ممکن است در کودکی که به علت اسهال بستری شده، شدت اسهال در طی زمان بستری بدتر شود و نیازمند مایع درمانی بیشتری باشد. از طرفی ممکن است اسهال وی بهبود یافته و دفعات آن کمتر شود و شیر مادر را بخورد و به مایع درمانی کمتری نیازمند باشد.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.