منحنی رشد کودکان

منحنی رشد گزارشی از میزان رشد نوزاد، کودک یا نوجوان است. در منحنی رشد نوزاد، قد و وزن و دور سر ثبت می‌شود.

منحنی رشد کودکان و نوجوانان شامل قد، وزن و BMI (شاخص توده بدنی) است. در واقع، منحنی رشد ارزیابی طولانی ‌مدت و منحصر به ‌فردی از سلامت کلی افراد را نشان می‌ دهد. ناهنجاری‌های منحنی رشد، تسریع یا کاهش سرعت پیش ‌بینی ‌نشدۀ رشد کودک در طول زمان را نشان می ‌دهد.

برای قضاوت در مورد رشد مناسب كودكان لازم است معیار هایی برای سنجش این رشد داشته باشیم. اندازه گیری وزن، قد و دور سر می ‌تواند در این مورد كمک كننده باشند. تركیب هر یک از این ها با سن یا قد شاخص هایی را می‌ سازند كه شاخص های تن سنجی نامیده می ‌شوند.

منحنی رشد نوزاد به ‌طور سنتی قد برای سن، وزن برای سن و دور سر برای سن را کنترل می ‌کنند. اندازه‌گیری دور سر نوزاد سازوکاری غیر مستقیم برای ارزیابی رشد مغز فراهم می ‌کند. مغز که بزرگ‌ تر می ‌شود، به‌ علت ایجاد فشار رو به بیرون، باعث بزرگ ‌شدن جمجمه می ‌شود.

🔸 آیا وزن کودک برای قد او مناسب است؟

منحنی رشد کودک معمولا از ۲سالگی شروع می‌شود قد برای سن، وزن برای سن، وزن در مقایسه با قد و BMI یا شاخص توده بدنی را بررسی می‌کند. شاخص توده بدنی با استفاده از وزن، قد و جنسیت تعیین می‌شود.

یک بار اندازه گیری هر كدام از این معیار ها تنها وضعیت همان لحظه کودک را مشخص می ‌كند و سیر پیشرفت متغییر مورد بررسی را نشان نمی ‌دهد. حتی اگر در فواصل منظم نیز اندازه گیری صورت گیرد باز نمی‌توان قضاوت مناسبی در مورد چگونگی رشد كودک داشت. بنابرین تنها در صورتی می‌توان در مورد چگونگی رشد كودكان بحث کرد كه میانگین رشد كودكان سالم همان منطقه را بدانیم و یا كودكان آن منطقه را با میانگین رشد كودكان جمعیت استانداردی مقایسه نماییم.
اولین توزین باید در وقت تولد یا هر چه زود تر بعد از تولد صورت گیرد. تا بتوان پیشرفت رشد را تفسیر كرد. وزن هنگام تولد در تشخیص و پیش بینی وضعیت آینده، اهمیت بسیاری دارد.
درباره تعداد دفعات وزن كردن كودكان باید بر اساس سایر برنامه ها نظیر واكسیناسیون، توانایی مادران به حضور در واحد های بهداشتی درمانی و غیره تصمیم گرفت و در مورد یک كودک خاص بر اساس وضعیت خود او و مخاطراتی كه كودک را تهدید می‌كند تصمیم گرفته شود.

مراقبت ایده آل از كودكان

• در سال اول هر یک ماه یک بار
• در سال دوم هر دو ماه یک بار
• در سال سوم هر سه ماه یک بار
• تا شش سالگی هر ۶ ماه یک بار

از این نظر سه سال اول زندگی، بحرانی ترین سال های حیات است.

در برگه پایش رشد، نمودار وزن به ازای سن رسم خواهد شد و قد كودک در نظر گرفته نمی ‌شود زیرا وزن برای شناخت رشد، وسیله حساس تری است و هرگونه انحراف وزن از وضع طبیعی را به آسانی می‌ توان با مقایسه منحنی وزن كودک با منحنی استاندارد، شناسایی كرد. به طوری که كودک ممكن است وزن از دست بدهد ولی از قد او چیزی كم نمی‌شود.
منحنی رشد وسیله ای است ساده و ارزان برای پایش افزایش وزن و در واقع پایش سلامت كودک در طول زمان است. در این منحنی وزن روی محور عمودی و معمولا به كیلوگرم مشخص می ‌شود. معمول بر آن است كه برای تامین دقت بیشتر، فواصل كیلوگرم به اجزاء كوچكتر آن تقسیم ‌می شود. محور افقی معمولا سن كودک را از تولد تا ۵ سالگی نشان می ‌دهد كه برای تامین دقت بیشتر، با فواصل یک ماه و تقسیم آن به ۱۵ روز مشخص می ‌شود.

تجربه ثابت کرده است كه در نظر گرفتن جای وسیع ‌تر برای سه سال اول زندگی و متراكم كردن دو سال بعد مفید تر می ‌باشد. زیرا هر چه كودک كوچكتر باشد رشد او سریعتر است و حساسیت او به انحراف از الگوی معیار افزایش می‌یابد و از این رو باید در آن مدت سنجش وزن به دفعات بیشتر صورت گیرد.

مفهوم صدک در منحنی رشد

صدک ها درصد های تجمعی از یک متغیر می ‌باشند. مثلا اگر نمره ۱۰ كمترین نمره كسب شده در درس خاصی در كل یک دانشكده باشد نتیجه می‌گیریم که نمره ۱۰ را می‌توان به عنوان صدک صفر محسوب كرد.
حال اگر نیمی از دانشجویان نمره ای بیش از ۱۵ و نیمی دیگر كمتر از ۱۵ گرفته باشند میتوان اینگونه استدلال كرد كه صدک ۵۰ (میانه) نمرات دانشجویان در این درس خاص نمره ۱۵ می‌باشد.

منحنی رشد مورد استفاده در ایران

در این منحنی علاوه بر صدک های ۳ ، ۵۰ و ۹۷ صدک های میانی نیز رسم شده اند. و فاصله هر صدک با صدک بعدی با رنگ خاصی مشخص شده است. این كار تفسیر چگونگی رشد كودک را برای مادر آسان تر می کند. در این منحنی سعی بر این بوده است كه با ترسیم و توضیح انواع مختلف وضعیت های منحنی رشد مادر از وضعیت رشد کودک خود آگاه باشد.
در این منحنی نمودار مربوط به دو شاخص دیگر یعنی قد برای سن و دور سر برای سن رسم شده اند و می‌توان با رسم منحنی های مربوط به این دو شاخص از وضعیت رشد كودک اطلاع دقیق تری كسب كرد. در پشت كارت رشد نیز كارت واكسیناسیون، كارت مراقبت كودک و نیز اطلاعات مفیدی در مورد تغذیه شیر خوار و شروع تغذیه كمكی درج شده است.

موارد استفاده از منحنی رشد

۱) وسیله بسیار با ارزشی برای پایش رشد در مراقبت از سلامتی است.
۲) ابزاری تشخیصی برای شناسایی “كودک پر مخاطره” است. برای مثال سوء تغذیه را پیش از بروز نشانه های بالینی و عملی می‌توان شناسایی كرد.
۳) با تعیین درجه سوء تغذیه در برنامه ریزی و ایجاد سیاست بهداشتی برای برنامه ریزی در رابطه با مراقبت بهداشتی كودک در سطح محلی و ملی به دست می ‌آید.
۴) به خاطر ویژگی دیداری، نمودار رشد، می‌توان در مورد سلامت كودک به مادر آموزش داد و او را تشویق كرد تا در پایش رشد كودک مشاركت فعال تری داشته باشد.
۵) ابزاری عملی است كه در باره نوع مداخله مورد نیاز به كارمند بهداشتی كمک و كار ارجاع را آسان تر می‌ كند.
۶) نمودار رشد را برای آموزش نیز می ‌توان به كار گرفت. به عنوان نمونه اهمیت تغذیه كافی و اثرهای زیان بار اسهال را با آن می‌ توان نشان داد.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.