رشد و تغذیه کودکان

اهمیت سال های اول زندگی

دوران کودکی دوران بسیار حساسی در عمر هر فرد محسوب می شود، به ویژه دو سال اول زندگی که برای رشد و تکامل مطلوب و تامین سلامت انسان در سایر دوره های زندگی، دوره ای حیاتی و کلیدی است زیرا در این دوره تاخیر رشد و کمبود ریز مغذی ها در تغذیه کودکان می تواند آثار پایدار و غیر قابل جبرانی در سال های بعد بر جای بگذارد.

سوء تغذیه در دوران کودکی سبب ابتلا به بیماری ها و افزایش احتمال مرگ و میر و تاخیر در تکامل ذهنی و حرکتی می شود و در دراز مدت نیز با نقص عملکرد های ذهنی و جسمی، سلامت کودک را در دوره نوجوانی و بزرگسالی به خطر می اندازد.

تاثیرات تغذیه مناسب در کودکان

تغذیه‌ی نوزادان و کودکان از مهم‌ترین نکات مربوط به رشد جسمی و روانی آن‌هاست. دریافت همه‌ی گروه‌ های مواد غذایی به میزان مورد نیاز و جلوگیری از افزایش وزن و چاقی، در سلامت آینده‌ی آن‌ها نقش بسزایی دارد. یکی از ابزارهای مهم در تعیین سلامت تغذیه ای کودک توجه به رشد کودک با توجه به منحنی رشد کودک است.

منحنی رشد که در واقع شناسنامه سلامت کودک است به والدین کمک می کند تا بر اساس آن تغذیه و رشد کودک را کنترل نمایند، به صورت کلی اگر منحنی رشد کودک صعودی باشد، روند رشد او مطلوب است و در واقع نگرانی های والدین با بررسی این منحنی برطرف خواهد شد. ثابت ماندن وزن فرزند در یک خط از منحنی بیانگر این مساله است که کودک دچار مشکل شده است. همچنین اگر منحنی وزن کودک نزولی باشد، بیانگر مشکل جدی تر است.

منحنی رشد قدی نوزاد در صورتی که افقی و نزولی باشد، نشان‌دهنده این است که سوء تغذیه طولانی مدت برای نوزاد ایجاد شده است و باید توسط بهترین متخصص رشد و تغذیه یا پزشک اطفال بررسی شود. متخصصان رژیم غذایی کودکان برای ایجاد عادات غذایی مناسب با کودکان و والدین و مراقبان آنها همکاری می کنند. متخصصان رژیم غذایی کودکان در ظرفیت‌های مختلف با کودکان کار می کنند. آن‌ها برای مقابله با چاقی یا ترویج سلامتی تلاش می کنند.

کودکان مبتلا به بیماری سلیاک، کولیت، دیابت یا حساسیت های جدی برای جلوگیری از تحریک شرایط و به حداقل رساندن اثرات بیماری، نیاز به آموزش های تخصصی و برنامه های غذایی دارند.

نکات مهم تغذیه‌ کودکان

• پیش از تولد

آینده غذایی کودک قبل از شروع بارداری با وضعیت تغذیه مادر آغاز می‌شود. یک مادر کم تغذیه، به احتمال زیاد یک نوزاد کم وزن به دنیا می‌آورد. یک زن با تغذیه‌ی مناسب در سن بالای ۱۸ سال، نوزاد سالم‌تری به دنیا خواهد آورد.

همچنین مهم است که مادران در دوران بارداری انواع غذاها را بخورند، ریز مغذی های اساسی را دریافت کرده و استراحت کافی داشته باشند. در زمان رشد جنین، وقتی بیشتر اعضای بدن و بافت های کودک، خون، مغز و استخوان‌ها تشکیل می شوند و پتانسیل او شکل می گیرد، کمبود مواد مغذی می تواند آسیب جبران ناپذیری به همراه آورد.

• ۲ تا ۶ ماهگی

در این دوران تغذیه با شیر مادرو در صورت عدم امکان، شیرخشک‌های مناسب برای نوزادان توصیه می‌شود و نوزاد تمامی نیازهای خود را از طریق شیر دریافت می‌کند. اگر مادر، تغذیه‌ی مناسبی داشته باشد، نیازی به استفاده از هیچ گونه مکملی نیست.

• ۶ ماهگی تا ۲ سالگی

از حدود 6 ماهگی تغذیه‌ی نوزاد، در کنار شیرمادر، می‌تواند شامل غذاهای جامد مانند سبزیجات و گوشت پوره شده باشد. معمولا از ۶ ماهگی به بعد، نیاز به استفاده از مکمل آهن و روی وجود خواهد داشت. وجود چربی‌های مفید در رژیم غذایی این نوزادان، در رشد اعصاب و مغز آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود و محدودیت چندانی وجود ندارد.

• کودکان نوپا و پیش‌ دبستانی

در این سنین اشتهای کودکان بسیار متغیر است. ممکن است یک روز غذای زیادی بخورند، در صورتی که روزی دیگر اشتهایی به غذا نداشته باشند. این موضوع کاملا طبیعی است و نیازی به نگرانی وجود ندارد. در روزهایی که اشتهای مناسبی دارند، آن‌ها را تشویق به خوردن سبزیجات کنید و از دادن نشاسته‌ی زیاد (سیب زمینی و غذاهای سرخ کرده، ماکارونی و چیپس و پفک) به آن‌ها خودداری کنید. ماده‌ی غذایی دیگری که در تغذیه‌ی این کودکان تاثیر به سزایی دارد، فیبر است که غلات سبوسدار، حبوبات، میوه و سبزیجات سرشار از آن هستند. کلسیم ماده‌ی مغذی موثر در رشد استخوان­ها و دندان­ها است که در شیر و لبنیات به میزان قابل توجهی از این ماده وجود دارد.

اهمیت نوشیدن آب در دوران کودکی

آب بیش از نیمی از وزن بدن کودکان را تشکیل می‌دهد و برای حفظ صحیح عملکرد تمام قسمت های بدن لازم است. مقدار مشخصی از آب برای کودکان توصیه نشده است، اما این ایده خوبی است که در طول روز به آنها آب بدهید نه فقط هنگام تشنگی. معمولاً نوزادان در سال اول زندگی به آب احتیاج ندارند. اگر فرزند شما طعم آب را دوست ندارد، مقداری لیمو یا لیموترش را برای طعم دادن اضافه کنید. میوه ها و سبزیجات همچنین منبع خوبی از آب هستند.

کودکان باید هنگام بیماری، گرمازدگی و فعالیت بدنی، آب بیشتری بنوشند.

تاثیر ورزش بر رشد کودکان

داشتن فعالیت فیزیکی کافی، برای رشد و توسعه یک کودک حیاتی است. اگر کودک به انداز کافی فعالیت جسمانی نداشته باشد دچار بسیاری پیامدهای ناخوشایند خواهد شد. برای مثال، ممکن است کودک به عارضه چاقی کودکان مبتلا شود. به علاوه، ورزش نکردن بر قد کودک تأثیر منفی می‌گذارد، زیرا در چنین وضعیتی استخوان‌ها و عضلات ضعیف‌تر از آن خواهند بود که بتوانند به بدن کمک کنند تا به اندازه تمامی ظرفیت بالقوه‌اش رشد کند.

سخنان آخر آقای دکتر سلطانی

• قندهای ساده در ترشح هورمون رشد اختلال ایجاد می‌کنند و وقتی هورمون رشد به اندازه کافی ترشح نشود، رشد قدی کودک نیز دچار خلل می شود.
• از همه گروه های غذایی به اندازه کافی به کودک داده شود.
• قندهای ساده مثل شکر، شکلات و شیرینی را یک ساعت قبل از خواب مصرف نکند.
• دقت کنید دریافت پروتئین ها و لبنیات حتما در برنامه غذایی روزانه باشد.
• برای دریافت یک برنامه غذایی سالم برای کودک به متخصص مراجعه کنید تابتوانید مواد غذایی لازم و مفید برای رشد جسمی و مغزی رشد فرزندتان را تهیه کنید.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.