استفراغ نوزاد و کودک

استفراغ مکرر نوزادان و کودک دلایل مختلفی دارد که در اکثر نوزادان استفراغ و بالا آوردن مسئله‌ای طبیعی است و با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. معده نوزادان در آغاز بسیار حساس است و نسبت به خوردن بیش از حد شیر واکنش نشان می‌دهد. اما بعضی از دلایل استفراغ می‌تواند نگران کننده باشد.

👶🏻 بنابرین نوزادان و کودکان به طور معمول مقداری از شیر خورده شده را به‌ویژه اگر حجم شیری که خورده‌اند زیاد باشد، بالا می‌آورند. این مدل استفراغ کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

استفراغ مکرر نوزاد و کودک وقتی خطرناک است که بدون علت خاص و مداوم باشد که باعث کم‌آبی بدن نوزاد خواهد شد. تشخیص طبیعی بودن یا خطرناک بودن استفراغ نوزاد به عهده پزشک است.

🩺 صحبت های جناب دکتر بهروز سلطانی با والدین در رابطه با تهوع و استفراغ کودکان دلایل، تشخیص تا درمان

انواع استفراغ نوزاد و کودک و درمان آن

همان طور گفته شد اکثر انواع مختلف استفراغ‌ نوزاد بی‌خطر است. آگاهی از مدل‌های مختلف استفراغ در نوزادان به والدین کمک می‌کند که بتوانند بدون دستپاچگی اقدامات لازم را انجام دهند.

۱) استفراغ جهشی نوزاد و کودک

شایع‌ترین استفراغ در نوزادان و کودک، استفراغ جهشی است و جای نگرانی ندارد. معمولاً هنگام شیر خوردن مقداری هوا همراه شیر وارد معده نوزاد می‌شود. این هوا همراه با مقدار کمی شیر از معده کودک بیرون می‌آید و به شکل استفراغ جهشی دیده می شود.

بهترین روش برای درمان یا پیشگیری از استفراغ مکرر نوزاد و کودک اصلاح موقعیت کودک در هنگام شیر خوردن است. بهتر است نوزاد در موقعیت ایستاده یا به‌صورتی که با کف دست سر او بالاتر از بدنش قرار دارد، تغذیه شود. این کار باعث می‌شود شیر سریع‌تر و راحت‌تر به معده برسد. همچنین اگر پس از خوردن شیر چند دقیقه نوزاد و کودک به‌حالت ایستاده در آغوش گرفته و با کف دست آرام به پشت او (بین دو کتف) ضربه زده شود تا به‌اصطلاح آروغ بزند، هوا از معده او خارج شده و احتمال استفراغ کاهش پیدا می‌کند.

👶🏻 آرامش کودک به ‌هنگام شیر خوردن از دیگر مواردی است که می‌تواند به کاهش استفراغ جهشی نوزاد کمک کند.

۲) بالا آوردن شیر پنیری در نوزادان و کودک

بالا آوردن شیر به ‌صورت بریده بریده که شیر پنیری یا پنیرک نیز نامیده می‌شود در بین نوزادان و کودکان بسیار شایع است. در نوزادان و کودکان به‌دلیل این که دستگاه گوارش هنوز کاملا رشد نکرده ممکن است مقداری از این شیر برگرداننده شود که به‌صورت شیر پنیری آن را می بینیم.

کوچک بودن معده، سریع شیر خوردن و ورود هوا به معده از دلایل بروز این اتفاق هستند. نوزاد باید به ‌آرامی تغذیه شود و به ‌مقدار کافی و نه زیاد شیر بنوشد. استفراغ مکرر نوزاد و کودک معمولاً به‌صورت پنیری است.

۳) بالا آوردن کودک از بینی

گاهی شیر از بینی و دهان نوزاد بیرون می‌آید. بالا آوردن کودک از بینی چندان خطرناک نیست و به‌علت هوای زیادی که در معده نوزاد جمع شده است اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین دلیل این مشکل رفلاکس شدید است و اگر شدت و حجم شیری که کودک برمی‌گرداند زیاد باشد مقداری از آن از بینی خارج می‌شود.

در صورت بروز این اتفاق تغییر وضعیت کودک از حالت خوابیده به‌حالت ایستاده یا خوابیده روی شکم مانع از ورود مواد استفراغ به مجاری تنفسی می شود.

۴) بالا آوردن آب در نوزادان

استفراغ در نوزادان علاوه بر این که به ‌شکل شیر بریده شده دیده می شود می تواند به صورت مایع بی‌رنگی شبیه به آب نیز باشد. این مدل استفراغ هم جای نگرانی ندارد و کاملاً طبیعی است.

👶🏻 معده کوچک نوزاد نمی‌تواند تمام شیری را که او خورده است هضم کند و مقداری از آن را به ‌صورت شیر پنیرکی یا مایعی شبیه آب بر می‌گرداند.

۵) استفراغ زرد نوزاد

استفراغ زرد یا استفراغ همراه با زردآب به ‌ندرت اتفاق می‌افتد اما خطرناک است و نیاز به مراجعه به پزشک دارد. معمولاً علت استفراغ زرد نوزاد مسدود شدن روده یا آسیب‌دیدگی سر است.

اگر رنگ استفراغ کودک یا نوزاد زرد تیره یا قهوه‌ای تیره باشد ممکن است کودک دچار خون­ریزی داخلی شده باشد. در این مواقع باید سریع به پزشک مراجعه شود.

علل ایجاد استفراغ در نوزاد و کودک

• شیشه شیر نامناسب

گشاد بودن سوراخ سر شیشه باعث می‌شود محتویات درون شیشه زود خالی شود و کودک شیشه خالی را مک بزند. این کار باعث تجمع مقدار زیادی هوا در معده نوزاد می‌شود که منجر به استفراغ خواهد شد.

• رفلاکس معده

رفلاکس معده نوزادان یعنی بازگشت اسید معده به مری که باعث مشکلات گوارشی و استفراغ مکرر نوزاد و کودک می‌شود. تقریباً بیش از نیمی از نوزادان تا شش ماهگی و حتی در مواردی تا یک و نیم سالگی دچار استفراغ‌های مکرر می‌شوند که پزشکان علت اصلی آن را رفلاکس می دانند. رفلاکس معمولاً خطری ندارد مگر این‌ که تا ۱۸ ماهگی و بعد از آن ادامه پیدا کند.

البته رفلاکس همیشه منجر به استفراغ نمی‌شود و در اکثر موارد علامت خاصی ندارد. بی‌قراری، گریه‌های مداوم، بی خوابی و ناآرامی نوزاد می‌تواند نشانه‌هایی از رفلاکس باشد.

اگر کودکی که رفلاکس دارد دچار بی‌اشتهایی شود و استفراغ‌های پی‌درپی باعث بی‌حالی و کاهش وزن او شده باشد لازم است به پزشک مراجعه شود. اما اگر کودک خوب وزن بگیرد، رشد کافی داشته باشد و بی‌اشتها نباشد می‌توان از کنار رفلاکس او گذشت.

• گاسترو انتریت

گاستروانتریت یک عفونت روده است که اغلب ناشی از انواع ویروس هاست. گاستروانتریت علاوه بر استفراغ باعث اسهال نیز می شود. اغلب کودکان برای گاستروانتریت نیاز به درمان دارویی ندارند و با توجه به ماهیت ویروسی این بیماری استفاده از آنتی بیوتیک در درمان آن تاثیری ندارد. اما والدین باید توجه داشته باشند که با توجه به از دست رفتن حجم زیادی از مایعات از طریق مدفوع، مایعات کافی را به کودک بنوشانند. با این حال، در کودکان زیر 6 ماه گاستروانتریت اهمیت بیشتری دارد زیرا در این سنین کم آبی با شدت بیشتری اتفاق می افتد و حتما باید کودک توسط پزشک معاینه شود.

• آلرژی غذایی

استفراغ ناشی از حساسیت غذایی معمولا همراه با بثورات پوستی، قرمزی و خارش پوست و تورم پوست اطراف چشم، لب، زبان و یا سقف دهان است.

• مسمومیت

بلعیدن اتفاقی مواد سمی باعث ایجاد استفراغ در کودکان می شود. در این شرایط بدون اتلاف وقت باید به اورژانس مراجعه شود.

• آپاندیسیت

در صورتی که آپاندیس دچار التهاب شود می تواند در کودک علائم مختلفی از جمله درد شکمی که با گذشت زمان بدتر می شود و استفراغ نشان دهد.

• تنگی دریچه پیلور

این مشکل مادر زادی به دلیل تنگی دهانه معده به روده ایجاد می شود و در صورتی که کودک بیش از حد غذا بخورد به صورت استفراغ جهشی محتویات معده خارج می شود.

❗ در درمان استفراغ مکرر نوزاد و کودک به این نکات توجه شود!

اگر نوزادتان زیاد استفراغ می‌کند توجه به نکات زیر برای بسیار مفید خواهد بود.

• هرگز پس از شیر یا غذا خوردن نوزاد یا کودک در حالت خوابیده قرار نگیرد. حتی اگر نوزاد در حین شیر خوردن به خواب رفته است، او را برای حداقل ده دقیقه به‌حالت نیم خیز یا به پشت روی دست خود قرار دهید.
• نوزاد تا وقتی نمی‌تواند چهار دست و پا برود باید پس از هر بار شیر خوردن آروغ‌گیری شود. برای این کار نوزاد را به‌صورت ایستاده در آغوش بگیرید و به پشت او آهسته ضربه بزنید تا باد معده‌اش خارج شود.
• حجم شیر یا غذایی را که در هر وعده به کودک داده می شود کم کنید و در عوض تعداد وعده‌های غذایی او را بیشتر کنید. (نکات رشد و تغذیه نوزادان و کودکان)
• تهویه مناسب و خنک بودن فضای اتاق به کاهش تهوع و رفلاکس کودک کمک می‌کند.
• مادری که به نوزاد خود شیر می‌دهد نباید از غذاهای نفاخ مانند حبوبات و… به‌مقدار زیاد استفاده کند.
• اگر نوزاد با شیشه شیر تغذیه می‌شود سوراخ آن از نظر اندازه بودن بررسی شود.
• لباسی که نوزاد می‌پوشد باید نخی و کاملاً آزاد باشد، لباس‌های تنگ باعث تشدید رفلاکس می‌شوند.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.