سرطان های شایع در کودکان و راه های تشخیص

سرطان در کودکان

سرطان ناشی از رشد غیرطبیعی سلول ها در نقاط مختلف بدن می باشد و متاسفانه این بیماری، سن و سال نمی شناسد. تشخیص سرطان در هر سنی ناراحت کننده است، به خصوص وقتی بیمار یک کودک باشد.

انواع سرطان در کودکان، اغلب با انواع سرطان در بزرگسالان متفاوت است. همچنین، معمولاً علت وقوع سرطان در کودکان، برخلاف بزرگسالان، ارتباطی با سبک زندگی و عوامل محیطی ندارد.

“ دلایل پایین آمدن میزان بقا در کشورهای عقب افتاده بر اثر بیماری متاسفانه شامل عدم توانایی در تشخیص دقیق، درمان غیرقابل دسترس، ترک درمان، مرگ ناشی از عوارض جانبی و عود بیش از حد سرطان است که بخشی از آن به دلیل عدم دسترسی به داروهای اساسی و فناوری هایی است که هر یک از آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. “

 

چه عواملی باعث سرطان در کودکان می شوند؟

سرطان در هر سنی در افراد رخ می دهد و می تواند هر قسمتی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. اطلاعات فعلی حاکی از این است که تقریباً 10 درصد کودکان مبتلا به سرطان به دلیل عوامل ژنتیکی استعداد دارند. برای شناسایی عوامل موثر بر رشد سرطان در کودکان، تحقیقات زیادی در حال انجام است.

“ برخلاف سرطان در بزرگسالان، اکثریت قریب به اتفاق سرطان های کودکان علت مشخصی ندارد. مطالعات زیادی در راستای شناسایی علل سرطان در دوران کودکی انجام شده است، اما تعداد بسیار کمی از سرطان ها در کودکی به دلیل عوامل محیطی یا سبک زندگی ایجاد می شود. “

 

برخی از عفونت های مزمن از عوامل خطر ابتلا به سرطان در دوران کودکی می باشند. به عنوان مثال، اچ آی وی، ویروس اپشتینبار و مالاریا خطر برخی سرطان های دوران کودکی را افزایش می دهند. سایر عفونت ها در کودکی ممکن است ریسک ابتلا به سرطان در بزرگسالی را افزایش دهند، بنابراین واکسیناسیون و پیگیری روش های دیگر از جمله تشخیص به موقع یا غربالگری برای کاهش عفونت های مزمن منجر به سرطان، چه در کودکی و چه در بزرگسالی بسیار مهم است.

 

شایع‌ترین انواع سرطان در کودکان

انواع سرطان هایی که بیشتر در کودکان اتفاق می افتد با مواردی که در بزرگسالان مشاهده می شود، متفاوت است. شایع ترین سرطان های کودکان عبارتند از:

• تومورهای مغز و نخاع

تومورهای مغز و نخاع کودکان دومین سرطان شایع در کودکان است که حدود 26 درصد سرطان های کودکان را تشکیل می دهد. انواع مختلفی از تومورهای مغز و نخاع وجود دارد که درمان و چشم انداز هر یک متفاوت است. اغلب تومورهای مغزی در کودکان از قسمت های پایین مغز مانند مخچه یا ساقه مغز شروع می شود. آنها می توانند باعث سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تاری دید، سرگیجه، تشنج، مشکل در راه رفتن و سایر علائم شوند. تومورهای نخاع در کودکان و بزرگسالان کمتر از تومورهای مغزی شایع است.

 

• سرطان استخوان

سرطان هایی که از استخوان شروع می شوند (سرطان های اولیه استخوان) اغلب در کودکان بزرگ تر و نوجوانان اتفاق می افتد، اما در هر سنی ممکن است ایجاد شود. این نوع سرطان حدود 3 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. دو نوع اصلی از سرطان های استخوان در کودکان رخ می دهد که شامل:

۱. استئوسارکوم در نوجوانان شایع است و معمولاً در مناطقی که استخوان به سرعت در حال رشد است، مانند نزدیکی انتهای استخوان های پا یا بازو ایجاد می شود. این بیماری اغلب باعث درد استخوان می شود که شب هنگام یا با فعالیت بدتر می شود. همچنین، می تواند باعث تورم در ناحیه اطراف استخوان شود.

۲. سارکوم Ewing نوعی از سرطان استخوان است که کمتر شایع می باشد. این نوع سرطان اغلب در نوجوانان دیده می شود. متداول ترین مکان ها برای شروع آن، استخوان های لگن، دیواره قفسه سینه (مانند دنده ها) یا در وسط استخوان های پا می باشد. علائم می تواند شامل درد و تورم استخوان باشد.

 

• سرطان خون

سرطان های خون که شامل سرطان های مغز استخوان و خون می باشد، شایع ترین سرطان های دوران کودکی هستند. این نوع سرطان ها حدود 28 درصد از کل سرطان های کودکان را شامل می شوند. شایع ترین انواع لوسمی در کودکان شامل لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) و لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است. این لوسمی ها می توانند باعث درد استخوان و مفصل، خستگی، ضعف، رنگ پریدگی پوست، خونریزی یا کبودی، تب کودکان، کاهش وزن و سایر علائم شوند. سرطان خون حاد می تواند به سرعت رشد کند، بنابراین به محض یافتن نیاز به درمان (به طور معمول با شیمی درمانی) سریعا به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

 

• تومور ویلمز

تومور ویلمز که نفروبلاستوما نیز نامیده می شود، معمولا از یک کلیه و به ندرت از هر دو کلیه شروع می شود. این بیماری اغلب در کودکان 3 تا 4 سال دیده می شود و در کودکان بزرگ تر و بزرگسالان غیرمعمول است. می تواند به صورت تورم یا توده در شکم ظاهر شود. بعضی اوقات ممکن است علائم دیگری مانند تب، درد، حالت تهوع یا کم اشتهایی کودکان را داشته باشند. تومور ویلمز حدود 5 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد.

 

• لنفوم

لنفوم از سلول های سیستم ایمنی به ناملنفوسیت شروع می شود. این سرطان ها اغلب در غدد لنفاوی یا در سایر بافت های لنفاوی مانند لوزه ها یا تیموس شروع می شوند. آنها همچنین می توانند مغز استخوان و سایر اندام ها را تحت تأثیر قرار دهند. علائم به محل شروع سرطان بستگی دارد و می تواند شامل کاهش وزن، تب، تعریق، خستگی و توده هایی در زیر پوست گردن، زیر بغل یا کشاله ران در کودکان شوند. دو نوع اصلی لنفوم، لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین است. هر دو نوع در کودکان و بزرگسالان وجود دارد.

۱. لنفوم هوچکین حدود 3 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. این بیماری در اوایل بزرگسالی (معمولاً در افراد 20 ساله) و اواخر بزرگسالی (پس از 55 سالگی) رایج تر می باشد. لنفوم هوچکین در کودکان زیر 5 سال نادر است. این نوع سرطان در کودکان و بزرگسالان بسیار شبیه است.

۲. لنفوم غیرهوچکین حدود 5 درصد سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. احتمال رخ دادن این بیماری در کودکان کم سن و سال تر از لنفوم هوچکین بیشتر است، اما همچنان در کودکان زیر 3 سال نادر است. شایع ترین انواع لنفوم غیرهوچکین در کودکان یا بزرگسالان متفاوت است. این سرطان ها اغلب به سرعت رشد می کنند و نیاز به درمان شدید دارند، اما واکنش آنها به درمان در مقایسه با بیشتر لنفوم های غیرهوچکین در بزرگسالان بیشتر است.

 

• رابدومیوسارکوم

رابدومیوسارکوم در سلول هایی شروع می شود که به طور معمول به عضلات اسکلتی تبدیل می شوند (اینها عضلاتی هستند که برای حرکت دادن بخش های مختلف بدنمان کنترل می کنیم). این نوع سرطان می تواند تقریباً در هر نقطه از بدن شروع شود، شامل سر و گردن، کشاله ران، شکم، لگن، بازو و پا. ممکن است باعث درد، تورم یا هر دو شود. این بیماری رایج ترین نوع سارکومای بافت نرم در کودکان است و حدود 3 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد.

 

• رتینوبلاستوما

رتینوبلاستوما یک نوع سرطان چشم است. حدود 2 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. این بیماری معمولاً در کودکان در حدود 2 سالگی اتفاق می افتد و به ندرت در کودکان بالای 6 سال دیده می شود. رتینوبلاستوما معمولاً به این صورت کشف می شود که والدین یا پزشک متوجه شده اند که چشم کودک غیرمعمول است. به طور معمول هنگامی که شما نوری را در چشم کودک می تابانید (یا عکس با فلاش می گیرید)، مردمک چشم به دلیل وجود خون در رگ های پشت چشم قرمز به نظر می رسد. در چشم مبتلا به رتینوبلاستوما، مردمک چشم اغلب سفید یا صورتی به نظر می رسد.

 

• نوروبلاستوما

نوروبلاستوما در اشکال اولیه سلول های عصبی که در جنین در حال رشد یافت می شوند، شروع می شود. حدود 6 درصد از سرطان های دوران کودکی، نوروبلاستوم هستند. این نوع سرطان در نوزادان و کودکان خردسال رخ می دهد و در کودکان بزرگ تر از 10 سال نادر است. تومور می تواند از هر جایی شروع شود، اما معمولاً نقطه شروع آن شکم است و در آنجا تورم دیده می شود. همچنین، می تواند علائم دیگری مانند درد استخوان و تب ایجاد نماید.

“ انواع دیگر سرطان ها در کودکان نادر است، اما گاهی اتفاق می افتد. در موارد بسیار نادر، کودکان حتی ممکن است به سرطان هایی مبتلا شوند که شیوع آن در بزرگسالان بسیار بیشتر اتفاق می افتد. “

 

علائم و نشانه های سرطان در کودکان

تشخیص سرطان در کودکان بسیار دشوار است. چرا که کودکان مبتلا به سرطان ممکن است علائم یا نشانه های متفاوتی داشته باشند که بسیاری از آنها مشابه بیماری های شایع کودکان می باشد.

برخی از علائم سرطان در کودکان عبارت است از:

• کاهش وزن بدون دلیل و مداوم
• سردرد همراه با استفراغ صبح زود
• افزایش تورم یا درد مداوم در استخوان ها، مفاصل، کمر یا پاها
• وجود توده به خصوص در شکم، گردن، قفسه سینه، لگن یا زیر بغل
• ایجاد کبودی، خونریزی یا بثورات بیش از حد
• عفونت های مداوم
• رنگ مایل به سفید در پست مردمک چشم
• تهوع مداوم یا استفراغ بدون تهوع
• خستگی مداوم یا رنگ پریدگی محسوس
• تغییرات چشم یا بینایی که به طور ناگهانی رخ دهد و ادامه یابد
• تب های مکرر یا مداوم با علت ناشناخته

“ گاهی اوقات کودکان مبتلا به سرطان هیچ یک از این تغییرات را نشان نمی دهند یا ممکن است علت یک نشانه، هر چیزی غیر از سرطان باشد. “

 

تشخیص سرطان در کودکان

پس از مراجعه به پزشک ابتدا بررسی فیزیکی کودک انجام می‌ شود. پزشک نشانه‌ ها را بررسی کرده و درباره علائم اخیر یا سوابق پزشکی خانوادگی و… سوال می‌پرسد. پس از معاینه بالینی احتمالا پزشک متخصص کودکان و نوزادان برای تشخیص بهتر آزمایش‌های زیر را تجویز می‌ کند:

• آزمایش خون جهت بررسی تعداد و شکل طبیعی سلول‌ ها
• تصویربرداری از جمله رادیولوژی، سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی استخوان
• بیوپسی یا نمونه برداری جهت بررسی سلول‌ های سرطانی بخشی از توده (نمونه‌ برداری از غدد لنفاوی، مغز استخوان یا مایع نخاعی)
• نمونه‌ برداری نخاعی جهت بررسی سلول‌های سرطانی
• آزمایش ژنتیک
• آزمایش تراکم استخوان

 

درمان سرطان در کودکان

نوع درمانی که کودک سرطانی دریافت می‌کند به نوع سرطان و پیشرفت آن بستگی دارد. درمان‌ های معمول شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، ایمنی درمانی و پیوند سلول‌ های بنیادی است.

۱. جراحی: برداشتن مستقیم تومور

۲. شیمی درمانی: استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌ های سرطانی

۳. پرتودرمانی: استفاده از اشعه‌ ایکس برای از بین بردن سلول‌ های سرطانی

۴. پیوند مغز استخوان (سلول بنیادی): قرار دادن سلول‌ های بنیادی سالم در جریان خون. بنابراین می‌توانند سلول‌ های مغز استخوان و سیستم ایمنی سالم و جدید را در بدن ایجاد کنند.

“ یافتن راه‌هایی برای حفظ روحیه و قوی ماندن افراد خانواده‌ بیماران مبتلا به سرطان به‌ خصوص سرطان در کودکان، یک موضوع چالش برانگیز است. بنابراین صحبت با کودکان در مورد سرطان و آماده سازی آن‌ها برای تغییراتی که ممکن است تجربه کنند و حمایت روانی، باید در مراحل درمانی مورد توجه قرار گیرد. “

 

عوارض درمان سرطان در اطفال

درمان سرطان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی می‌تواند همراه با عوارضی از جمله ریزش مو، استفراغ‌های شدید، از دست دادن وزن، بی اشتهایی، بی حالی شدید و افسردگی یا بلوغ زودرس در کودک همراه باشد. بهتر است در این راه همراه فرزندتان باشید.

 

دوستان و خانواده برای حفظ روحیه کودک و ادامه درمان می‌ توانند کارهای زیادی انجام دهند، برای مثال:

• عروسکی شبیه به خودش برایش بگیرید.
• کتاب‌های آموزنده برایش بخوانید.
• اگر کودک علاقه به اتاق خاصی برای درمان طولانی مدت دارد، آن را برایش تهیه کنید.
• با مشورت پزشک متخصص اطفال باهم فعالیت‌ های ورزشی سبک انجام دهید.
• هرگز نگذارید کودک ارتباطش با دوستانش را از دست بدهد.
• کودک را در آغوش گرفته و اجازه ندهید فکر کند با دیگری متفاوت است.
• فضای اتاق و وسایلی که به او احساس آرامش می‌ دهند را برایش تهیه کنید.
• تاثیر رنگ‌ها بر درمان کودک را دست کم نگیرید.
• به او بگویید چیزی برای خجالت وجود ندارد.
• وسایل گرمادرمانی و سرمادرمانی را نیز برای مراقبت‌ های بعدی تهیه کنید.
• در صورت نیاز از کمک یک پرستار، مشورت پزشک و تراپیست استفاده کنید.

 

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.