منحنی رشد کودکان

منحنی رشد گزارشی از میزان رشد نوزاد، کودک یا نوجوان است. در منحنی رشد نوزاد، قد و وزن و دور سر ثبت می‌شود.

منحنی رشد کودکان و نوجوانان شامل قد، وزن و BMI (شاخص توده بدنی) است. در واقع، منحنی رشد ارزیابی طولانی ‌مدت و منحصر به ‌فردی از سلامت کلی افراد را نشان می‌ دهد. ناهنجاری‌های منحنی رشد، تسریع یا کاهش سرعت پیش ‌بینی ‌نشدۀ رشد کودک در طول زمان را نشان می ‌دهد.

برای قضاوت در مورد رشد مناسب کودکان لازم است معیار هایی برای سنجش این رشد داشته باشیم. اندازه گیری وزن، قد و دور سر می ‌تواند در این مورد کمک کننده باشند. ترکیب هر یک از این ها با سن یا قد شاخص هایی را می‌ سازند که شاخص های تن سنجی نامیده می ‌شوند.

منحنی رشد نوزاد به ‌طور سنتی قد برای سن، وزن برای سن و دور سر برای سن را کنترل می ‌کنند. اندازه‌گیری دور سر نوزاد سازوکاری غیر مستقیم برای ارزیابی رشد مغز فراهم می ‌کند. مغز که بزرگ‌ تر می ‌شود، به‌ علت ایجاد فشار رو به بیرون، باعث بزرگ ‌شدن جمجمه می ‌شود.

🔸 آیا وزن کودک برای قد او مناسب است؟

منحنی رشد کودک معمولا از ۲سالگی شروع می‌شود قد برای سن، وزن برای سن، وزن در مقایسه با قد و BMI یا شاخص توده بدنی را بررسی می‌کند. شاخص توده بدنی با استفاده از وزن، قد و جنسیت تعیین می‌شود.

یک بار اندازه گیری هر کدام از این معیار ها تنها وضعیت همان لحظه کودک را مشخص می ‌کند و سیر پیشرفت متغییر مورد بررسی را نشان نمی ‌دهد. حتی اگر در فواصل منظم نیز اندازه گیری صورت گیرد باز نمی‌توان قضاوت مناسبی در مورد چگونگی رشد کودک داشت. بنابرین تنها در صورتی می‌توان در مورد چگونگی رشد کودکان بحث کرد که میانگین رشد کودکان سالم همان منطقه را بدانیم و یا کودکان آن منطقه را با میانگین رشد کودکان جمعیت استانداردی مقایسه نماییم.
اولین توزین باید در وقت تولد یا هر چه زود تر بعد از تولد صورت گیرد. تا بتوان پیشرفت رشد را تفسیر کرد. وزن هنگام تولد در تشخیص و پیش بینی وضعیت آینده، اهمیت بسیاری دارد.
درباره تعداد دفعات وزن کردن کودکان باید بر اساس سایر برنامه ها نظیر واکسیناسیون، توانایی مادران به حضور در واحد های بهداشتی درمانی و غیره تصمیم گرفت و در مورد یک کودک خاص بر اساس وضعیت خود او و مخاطراتی که کودک را تهدید می‌کند تصمیم گرفته شود.

مراقبت ایده آل از کودکان

• در سال اول هر یک ماه یک بار
• در سال دوم هر دو ماه یک بار
• در سال سوم هر سه ماه یک بار
• تا شش سالگی هر ۶ ماه یک بار

از این نظر سه سال اول زندگی، بحرانی ترین سال های حیات است.

در برگه پایش رشد، نمودار وزن به ازای سن رسم خواهد شد و قد کودک در نظر گرفته نمی ‌شود زیرا وزن برای شناخت رشد، وسیله حساس تری است و هرگونه انحراف وزن از وضع طبیعی را به آسانی می‌ توان با مقایسه منحنی وزن کودک با منحنی استاندارد، شناسایی کرد. به طوری که کودک ممکن است وزن از دست بدهد ولی از قد او چیزی کم نمی‌شود.
منحنی رشد وسیله ای است ساده و ارزان برای پایش افزایش وزن و در واقع پایش سلامت کودک در طول زمان است. در این منحنی وزن روی محور عمودی و معمولا به کیلوگرم مشخص می ‌شود. معمول بر آن است که برای تامین دقت بیشتر، فواصل کیلوگرم به اجزاء کوچکتر آن تقسیم ‌می شود. محور افقی معمولا سن کودک را از تولد تا ۵ سالگی نشان می ‌دهد که برای تامین دقت بیشتر، با فواصل یک ماه و تقسیم آن به ۱۵ روز مشخص می ‌شود.

تجربه ثابت کرده است که در نظر گرفتن جای وسیع ‌تر برای سه سال اول زندگی و متراکم کردن دو سال بعد مفید تر می ‌باشد. زیرا هر چه کودک کوچکتر باشد رشد او سریعتر است و حساسیت او به انحراف از الگوی معیار افزایش می‌یابد و از این رو باید در آن مدت سنجش وزن به دفعات بیشتر صورت گیرد.

مفهوم صدک در منحنی رشد

صدک ها درصد های تجمعی از یک متغیر می ‌باشند. مثلا اگر نمره ۱۰ کمترین نمره کسب شده در درس خاصی در کل یک دانشکده باشد نتیجه می‌گیریم که نمره ۱۰ را می‌توان به عنوان صدک صفر محسوب کرد.
حال اگر نیمی از دانشجویان نمره ای بیش از ۱۵ و نیمی دیگر کمتر از ۱۵ گرفته باشند میتوان اینگونه استدلال کرد که صدک ۵۰ (میانه) نمرات دانشجویان در این درس خاص نمره ۱۵ می‌باشد.

منحنی رشد مورد استفاده در ایران

در این منحنی علاوه بر صدک های ۳ ، ۵۰ و ۹۷ صدک های میانی نیز رسم شده اند. و فاصله هر صدک با صدک بعدی با رنگ خاصی مشخص شده است. این کار تفسیر چگونگی رشد کودک را برای مادر آسان تر می کند. در این منحنی سعی بر این بوده است که با ترسیم و توضیح انواع مختلف وضعیت های منحنی رشد مادر از وضعیت رشد کودک خود آگاه باشد.
در این منحنی نمودار مربوط به دو شاخص دیگر یعنی قد برای سن و دور سر برای سن رسم شده اند و می‌توان با رسم منحنی های مربوط به این دو شاخص از وضعیت رشد کودک اطلاع دقیق تری کسب کرد. در پشت کارت رشد نیز کارت واکسیناسیون، کارت مراقبت کودک و نیز اطلاعات مفیدی در مورد تغذیه شیر خوار و شروع تغذیه کمکی درج شده است.

موارد استفاده از منحنی رشد

۱) وسیله بسیار با ارزشی برای پایش رشد در مراقبت از سلامتی است.
۲) ابزاری تشخیصی برای شناسایی “کودک پر مخاطره” است. برای مثال سوء تغذیه را پیش از بروز نشانه های بالینی و عملی می‌توان شناسایی کرد.
۳) با تعیین درجه سوء تغذیه در برنامه ریزی و ایجاد سیاست بهداشتی برای برنامه ریزی در رابطه با مراقبت بهداشتی کودک در سطح محلی و ملی به دست می ‌آید.
۴) به خاطر ویژگی دیداری، نمودار رشد، می‌توان در مورد سلامت کودک به مادر آموزش داد و او را تشویق کرد تا در پایش رشد کودک مشارکت فعال تری داشته باشد.
۵) ابزاری عملی است که در باره نوع مداخله مورد نیاز به کارمند بهداشتی کمک و کار ارجاع را آسان تر می‌ کند.
۶) نمودار رشد را برای آموزش نیز می ‌توان به کار گرفت. به عنوان نمونه اهمیت تغذیه کافی و اثرهای زیان بار اسهال را با آن می‌ توان نشان داد.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.