ناخن جویدن کودکان

باید بدانید که ناخن جویدن رفتاری نادر نیست. اما میزان تکرار و مدت تداوم این حرکت گاهی برای والدین نگران‌کننده است. ناخن جویدن کودک مانند مکیدن انگشت، پیچاندن مو یا دندان قروچه ریشه روانی دارد. این حرکت در کودکان ۲ تا ۴ ساله رایج است و حتی در ۵۰ درصد افراد ۱۰ تا ۱۸ ساله نیز دیده می‌شود که در ادامه به درمان ناخن جویدن کودکان خواهیم پرداخت.

” بر اساس کتب راهنمای روانشناسی، ناخن جویدن مزمن به عنوان یکی از اختلالات وسواسی اجباری طبقه‌بندی می‌شود. “

علت ناخن جویدن کودکان

ناخن جویدن به دلیل تکراری بودن و ایجاد عادت، یک رفتار آرامش دهنده و تسکین‌ بخش برای کودکان خصوصا نوپایان محسوب می‌شود. برای ناخن جویدن کودکان علل مختلفی مانند کنجکاوی، بی‌حوصلگی، نیاز عاطفی، تنش روحی، استرس، اضطراب، شرم، لجبازی، عادت کردن یا تقلید رفتار وجود دارد.

بسیاری از این تنش‌ها و مشکلات روحی و روانی کودک برای والدین و بزرگسالان قابل درک و مشاهده نیست. بزرگ شدن، توقع زیاد از کودک، رفتارهای تنبیهی، زمینه وراثتی، پرخاشگری والدین، به دنیای آمدن یک فرزند دیگر در خانواده، مورد آزار قرار گرفتن توسط مراقب، اضطراب اجتماعی، کمبود احساس ارزشمندی، ترس از تنهایی، اضطراب جدایی، استرس امتحان یا حتی مشاهده این رفتار در والدین یا یکی از اعضای خانواده هریک می‌توانند به تنهایی ریشه و عاملی برای ناخن جویدن کودکان باشند.

آسیب‌های ناشی از جویدن ناخن

ناخن جویدن کودک ۳ ساله یا هر گروه سنی از افراد می‌تواند آسیب‌ها و خطرات زیر را در پی داشته باشد:

• ورود مقدار بسیار زیادی باکتری و میکروب به داخل بدن فرد
• ایجاد عفونت در ناحیه اطراف ناخن
• ایجاد خراش در لثه و در نتیجه عفونت لثه
• سست شدن ریشه و عصب دندان با گازگرفتن و جویدن بافت محکم ناخن
• ایجاد بوی بد دهان با ورود حجم بسیار زیادی از باکتری‌ها به آن
• شکستن و لب‌پر شدن دندان
• سست شدن مینای دندان
• تبدیل ساییدن دندان‌ها روی همدیگر به یک عادت همیشگی و در نتیجه بروز دندان‌ قروچه در افراد
• جلوزدگی فک
• عفونت معده و دستگاه گوارش
• فاصله افتادن بین دندان‌ ها
• ایجاد تبخال و آفت دهانی
• التهاب پوست اطراف ناخن
• خوردن مواد سمی لاک ناخن در دخترها و راه یافتن مواد شیمیایی به داخل بدن

راهکارهای ترک ناخن جویدن در کودکان

روان‌شناسان راه‌های مختلفی را برای درمان و ترک عادت ناخن جویدن در سنین مختلف به‌ویژه در کودکان توصیه می‌کنند که عبارتند از:

۱) با کودک مبتلا حرف بزنید

موثرترین و بهترین روش برای درمان این اختلال، گفتگو با کودک مبتلا است. والدین یا اطرافیان باید با جلب‌ توجه و اعتماد او، زمینه بازگو کردن مشکل درونی را برای کودک مبتلا به وجود آورند.

در این روش باید با گفتگوهای روانشناسانه و دقیق، ریشه مشکل فرد شناسایی شود سپس با پیشنهاد راهکارهای مختلف و صحبت‌های تسکین‌ دهنده سعی کنید استرس یا ترس را از او دور نگه دارید.

۲) ناخن‌ های کودک را کوتاه نگه دارید

یکی دیگر از روش‌های تأثیرگذار برای ترک عادت جویدن ناخن در کودکان، کوتاه و مرتب نگه‌داشتن ناخن‌ها است. با مرتب نگه‌داشتن ناخن‌ها و مانیکور آن‌ها به‌طور مداوم یا استفاده از لاک تلخ، زمینه جویدن ناخن از بین می‌رود.

۳) از وسایل سرگرم‌ کننده استفاده کنید

استفاده از وسایل جایگزین و سرگرم‌کننده برای کودک، جزو روش‌های مؤثر برای ترک ناخن جویدن محسوب می‌شود. بهتر است همواره یک وسیله مانند توپ‌های ژله‌ای کوچک (توپ استرس) در اختیار کودک باشد تا درصورت قرارگرفتن در شرایط ترس و استرس، به‌جای جویدن ناخن شروع به فشار دادن این وسایل کند.

همچنین اسباب‌بازی‌های فراوانی وجود دارند که برای کنترل خشم و حالات نامناسب درونی کودک ساخته شده‌اند. به‌عنوان مثل با قراردادن خمیربازی در دسترس کودکی که به جویدن ناخن عادت دارد، به‌طور غیر مستقیم، اما کنترل شده او را از این عادت دور کنید.

۴) برای کودکانتان پاداش درنظر بگیرید

تعیین جوایز و پاداش‌های مختلف هرچند که ساده و کوچک نیز باشند، در تشویق کودک به ترک عادت ناخن جویدن مؤثر است.

در دادن به‌ موقع و درست پاداش‌ها بسیار دقت کنید؛ زیرا وعده‌های توخالی و به تعویق انداختن جوایز خود عاملی برای وارد شدن استرس بیشتر به کودک و ادامه جویدن ناخن محسوب می‌شوند.

۵) از او بخواهید دستکش بپوشد یا انگشتان خود را ببندد

استفاده از دستکش می‌تواند در سنین مختلف، مانع از انجام عادت ناپسند ناخن جویدن شود. با پوشیدن دستکش، ناخن‌ها از دسترس کودک دور می‌مانند به همین علت به‌ مرورزمان در ترک این رفتار مؤثر هستند.

۶) جویدن آدامس

جویدن آدامس در شرایط بحرانی دهان کودک را به خود مشغول می‌کند، به همین علت عادت جویدن ناخن به‌ مرورزمان ترک خواهد شد. البته توجه داشته باشید استفاده طولانی‌ مدت از آدامس برای دندان‌های کودک مضر است و ضمن کمک به یک مشکل، موجب بروز مشکل دیگری برای او خواهد شد. از این‌ رو باید احتیاط لازم را در هنگام استفاده از این روش برای ترک عادت ناخن جویدن در کودکان، به خرج دهید.

۷) ناخن‌ ها را تلخ کنید

تلخ کردن ناخن‌ ها در کودکان می‌تواند در کمک به ترک این عادت مؤثر عمل کند و مانند روش از شیر گرفتن کودک، موجب ترک عادت جویدن ناخن در کودک شود. استفاده از مواد خوراکی تلخ مانند کندر یا لیموشیرین، تا حد زیادی از مکیدن و جویدن ناخن‌ها جلوگیری می‌کند.

۸) به روانشناس کودک مراجعه کنید

قدم نهایی و موثرترین راهی که برای پیدا کردن علت ناخن جویدن می‌توان انجام داد مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان است. روانشناس ضمن تشخیص علل این رفتار، می‌تواند برای ترک ریشه‌های استرس و اضطراب، آموزش به کودک و بهبود روابط بین والدین و کودک اقدامات لازم را انجام دهد.

گاهی انجام بازی‌ درمانی، کاردرمانی یا استفاده از روش‌های رایج در کار با کودکان مانند قصه‌ درمانی هم برای کمک به کاهش استرس‌های کودک پیشنهاد می‌شوند. همچنین ممکن است والدین نیز برای بهبود مشکلات خانواده و یادگیری روش‌های صحیح برخورد با کودک، نیازمند مراجعه به مشاور و روانشناس باشند.

چه زمانی ناخن جویدن کودک نگران کننده است؟

• بروز ناخن جویدن به صورت ناگهانی و بدون دلیل روشن
• همزمانی ناخن جویدن با رفتارهای دیگری مثل پرخاش، آسیب به خود، کندن مو، عصبانیت، بیقراری، انزواطلبی، مشکلات گوارشی
• طولانی مدت شدن ناخن جویدن کودکان تا سن بالا
• مزمن بودن ناخن جویدن و تکرار زیاد این حرکت
• آسیب دیدن انگشت و ناخن‌ها و به خطر افتادن سلامتی کودک
• نگرانی نسبت به مشکلات دندانی و بد شکلی ناخن‌ها

سخن پایانی

ناخن جویدن یکی از عادت‌های کودکان است که والدین را دچار نگرانی و ناراحتی می‌کند. این حرکت گاهی موقتی است اما زمانی که به صورت ناگهانی ایجاد شود، در مدت زمان طولانی یا با تکرار زیاد باشد و به سلامت انگشتان کودک آسیب بزند نگران کننده می‌شود. قبل از هرچیز از اجبار، تهدید، تمسخر، سرزنش یا تنبیه کودک به خاطر این حرکت پرهیز کنید. با قدم‌های ساده و غیر مستقیم مانند پرت کردن حواس کودک به بازی‌هایی که دست را درگیر می‌کنند می‌توان وابستگی به این حرکت و رفع تنش از این راه را کاهش داد. اما مهمترین قدم در مورد کودکانی که به صورت مزمن یا تا سنین بالا به ناخن جویدن روی می‌آوردند، مراجعه به روانشناس کودک متبحر و تشخیص علل استرس و اضطراب کودک است. در نهایت با کمک مشاوران متبحر برای کاهش تنش‌های روحی کودک، بهبود اعتماد به نفس و افزاش آرامش او در منزل قدم بردارید و تا زمان ترک این عادت با کودک خود صبور باشید.

مطب دکتر بهروز سلطانی متخصص کودکان و نوزادان آماده ارائه کلیه خدمات پزشکی کودکان و نوزادان دلبند شما جهت دریافت خدمات معاینه زردی، چک آپ دوره ای و انواع جراحی سرپایی ختنه، سرم تراپی با شماره های ۰۲۱۶۶۹۱۲۹۸۵ – ۰۲۱۶۶۹۱۳۰۱۴ در تماس باشید.